Οι Οινούσσες, μία συστάδα εννέα νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο, στο στενό που χωρίζει τη Χίο από τη Χερσόνησο της Ερυθραίας, είναι γνωστές για τη ναυτική τους παράδοση και ιστορία. Ιδανικός προορισμός γι’ αυτούς/ες που ονειρεύονται εγκαταλελειμμένους κολπίσκους και ανέγγιχτες παραλίες με καθαρή τιρκουάζ θάλασσα.
Οι περισσότεροι, όμως, αγνοούν ότι στις Οινούσσες εγκαταστάθηκε ένα μεγάλο ποσοστό προσφύγων της Μικράς Ασίας. Ποτισμένη με ιδρώτα, πόνο και δάκρυα η γη των Οινουσσών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του ξεριζωμού του ελληνισμού από τα παραλία της Μικράς Ασίας. Δεκάδες οικογένειας από τον Τσεσμέ, τα Βουρλά, το Ικόνιο, την Κάτω Παναγιά, το Ρεΐσντερε βρήκαν καταφύγιο στις δύσκολες στιγμές της μεγάλης σφαγής.
Εκεί έστησαν τη ζωή τους και με κόπο, ιδρώτα και μεγάλη θέληση μεγαλούργησαν. Η απόσταση που χωρίζει τις Οινούσσες από τα πλησιέστερα μικρασιατικά παράλια είναι μόλις 4 μίλια. Ήταν ευνόητο λοιπόν να αναπτυχθούν σχέσεις και κάποιοι Μικρασιάτες να εγκατασταθούν στις Οινούσσες ήδη από το β΄ μισό του 19ου αιώνα.
Τα νησιά των Οινουσσών, που ονομάστηκαν έτσι από τα καλά κρασιά τους, αναφέρονται στην αρχαιότητα αλλά και στον μεσαίωνα από διάφορους συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης.
Αποτέλεσε τόπο συνάντησης πειρατών, περιηγητών αλλά και σταθμό στη θαλάσσια οδό που συνέδεε την Κωνσταντινούπολη με τους Άγιους Τόπους
Στο α’ μισό του 18ου αιώνα το μεγαλύτερο μέρος του νησιού αποτέλεσε χώρο μονιμότερης εγκατάστασης για τους βοσκούς και τους γεωργούς από την απέναντι βόρεια Χίο, κυρίως από τα Καρδάμυλα.
Ένα νησί με ονόματα Αιγνούσα και Εγνούσσα, Οινόεσσα, Οινούσσα, Οινούσσαι, πιο πιθανό η ρίζα του ονόματος να βρίσκεται στο κρασί που πολύ παλιά έδιναν τα αμπελάκια στους χωματόλοφους. Οι πρόσφυγες από τη Μικρασία, μέχρι και λίγα χρόνια πριν, ήταν οι καλύτεροι αμπελουργοί. Η ονομασία Αιγνούσα προέρχεται από το αρχαίο όνομα του φυτού λυγαριάς, «άγνος».
Όμως η θάλασσα άνοιξε τις πόρτες της, έτσι η Αιγνούσα έγινε μια από τις πιο σπουδαίες ναυτικές μονάδες στην παγκόσμια αγορά
Το Ναυτικό Μουσείο Οινουσσών ιδρύθηκε το 1965, για να στεγάσει μοντέλα πλοίων, μισομόντελα, πίνακες ζωγραφικής, ναυτικά όργανα, έγγραφα και βιβλία, όλα σχετικά με την ναυτική παράδοση των Οινουσσών. Όλα τα αντικείμενα της αρχικής συλλογής προέρχονται από δωρεές οινουσσιακών οικογενειών. Το Μουσείο στεγάζεται στο Μέγαρο Παντελή Αντ. Λαιμού, επίσης οικογενειακή προσφορά.Η ονομασία Αιγνούσα προέρχεται από το αρχαίο όνομα του φυτού λυγαριάς, «άγνος».
Χτισμένη το 1952 στο κέντρο της πόλης βρίσκεται η εκκλησία του πολιούχου Αγίου των Οινουσσών και προστάτη των ναυτικών, του Αγίου Νικολάου. Όντας περικυκλωμένη από παραδοσιακά σπίτια, ξεχωρίζει για την ομορφιά και την μνημειακή της αξία, ενώ παράλληλα αποτελεί το καμάρι των αιγνουσιωτών!
Ο καθεδρικός ναός, οικοδομημένος στη θέση του παλιού, που κατεδαφίστηκε το 1924, είναι πλούσια διακοσμημένος με περίτεχνες αγιογραφίες και “στεγάζει” χιλιάδες τάματα από ναυτικούς και τις οικογένειες τους. Αξιόλογες αγιογραφίες και εικόνες από τη Μικρά Ασία κοσμούν το εσωτερικό του. Εκεί φυλάσσεται τεμάχιο του Ιερού Λειψάνου του Αγίου, το οποίο μεταφέρθηκε επίσημα από την Σικελία τον Δεκέμβριο 2001.
